Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Son yıllarda, çocuklarda dikkatsizlik, unutkanlık, aşırı hareketlilik ve kurallara uymakta zorluk gibi belirtiler sıkça gözlemlenmektedir. DEHB, çocuğun yaşıtlarına göre daha hareketli olması, dikkatini toplamakta zorlanması ve düşünmeden hareket etmesiyle karakterize edilen bir bozukluktur.

✔ DEHB'nin en önemli özelliği, bu belirtilerin çocuğun günlük yaşamını olumsuz etkilemesidir.

✔ Çocukluk döneminde başlar, ancak yetişkinlikte de devam edebilir.

✔ Çocuğun akademik başarısını, sosyal ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini düşürebilir.

DEHB Belirtileri

✔ Dikkat Eksikliği Belirtileri

Ayrıntılara dikkat etmekte zorlanma, dikkatsizce hatalar yapma

Dikkatini sürdürememe, çabuk sıkılma

Yönergeleri takip etmekte güçlük çekme

Görevleri ve etkinlikleri organize edememe

Uzun zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınma

Eşyaları sık sık kaybetme (kalem, kitap, ödev vb.)

Dikkatin kolayca dağılması

Günlük etkinliklerde unutkanlık

✔ Hiperaktivite Belirtileri

Sürekli kıpırdanma, ellerini ayaklarını oynatma

Oturulması gereken durumlarda yerinde duramama

Huzursuzluk hissi, sürekli hareket halinde olma

Sessizce oyun oynamakta güçlük çekme

Çok konuşma

✔ Dürtüsellik Belirtileri

Sorular tamamlanmadan cevap verme

Sıra beklemekte zorlanma

Başkalarının sözünü kesme, konuşmalarını bölme

Bu belirtiler çocuğun sosyal, akademik ve günlük yaşantısını ciddi şekilde etkiliyorsa, DEHB değerlendirilmesi gerekebilir.

DEHB Tanısı Nasıl Konur?

✔ Belirtilerin 7 yaşından önce başlamış olması gerekir.

✔ En az 6 aydır devam ediyor olması gerekir.

✔ Belirtiler, en az iki farklı ortamda (okul, ev, sosyal çevre) görülmelidir.

✔ Çocuğun yaşına uygun davranışlarla kıyaslandığında belirgin bir fark olması gerekir.

Çocuğun hareketli olması, sabırsız davranması veya dikkatsiz olması tek başına DEHB tanısı koymak için yeterli değildir. Kesin tanı için bir çocuk psikiyatristi tarafından değerlendirme yapılmalıdır.

DEHB'nin Nedenleri

✔ Beyin fonksiyonlarıyla ilgili farklılıklar: DEHB olan çocukların beyinlerindeki dikkat ve dürtü kontrolünü sağlayan bölgelerde farklılıklar olduğu gösterilmiştir.

✔ Genetik yatkınlık: Ailede DEHB öyküsü olan çocuklarda görülme olasılığı daha yüksektir.

✔ Hamilelikte sigara, alkol ve zararlı madde kullanımı: Anne karnında maruz kalınan toksinler, DEHB riskini artırabilir.

✔ Erken doğum ve doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar da risk faktörleri arasındadır.

DEHB’nin anne-baba tutumlarından kaynaklanmadığı bilinmektedir. Ancak, ebeveynlerin tutumu, çocuğun bu durumla baş etmesini kolaylaştırabilir veya zorlaştırabilir.

DEHB'nin Günlük Hayata Etkileri

✔ Dikkat eksikliği nedeniyle çocuklar ödev yapmada, ders çalışmada zorlanır.

✔ Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik, sınıf ortamında kurallara uymayı güçleştirir.

✔ Sosyal ilişkilerde problem yaşayabilir, arkadaşlarıyla uyum sağlamakta zorlanabilirler.

✔ Dürtüsellik nedeniyle düşünmeden hareket edebilir, kazalara daha açık olabilirler.

DEHB Tedavi Yöntemleri

✔ İlaç Tedavisi

DEHB tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden biri ilaç tedavisidir.

Uzman doktor tarafından reçete edilen ilaçlar, dikkat süresini artırabilir ve hiperaktiviteyi azaltabilir.

İlaç kullanımı, bireysel değerlendirmeye bağlı olup, mutlaka bir uzman gözetiminde yapılmalıdır.

✔ Psikoterapi ve Eğitsel Destek

Davranış terapileri, çocuğun dikkat becerilerini geliştirmek için uygulanabilir.

Psiko-eğitsel destekler, çocuğun öğrenme sürecini kolaylaştırabilir.

Ebeveyn danışmanlığı ile aileler, çocuğun dikkat sorunlarıyla başa çıkma yöntemlerini öğrenebilir.

✔ Günlük Yaşamda Destekleyici Yöntemler

Çocuğun günlük planlarını net bir şekilde belirlemek önemlidir.

İlgi çekici ve motive edici aktiviteler, çocuğun dikkatini artırabilir.

Uzun süreli ödüller yerine, kısa vadeli ve somut ödüller tercih edilmelidir.

Televizyon ve bilgisayar süresi sınırlandırılmalı, eğitici içeriklerle desteklenmelidir.

Sonuç

✔ DEHB, erken teşhis ve uygun tedaviyle yönetilebilen bir durumdur.

✔ Aile, öğretmenler ve uzmanlar arasında işbirliği, çocuğun gelişimini olumlu yönde etkiler.

✔ Dikkat ve hareketlilik sorunları yaşayan çocuklar için uygun yaklaşımlar geliştirildiğinde, akademik ve sosyal hayatlarında başarılı olabilirler.