Çocuklarda Kavram Öğretimi

 

Çocuklarda kavram öğretimi, bireyin bilişsel gelişimini destekleyen temel bir süreçtir. Çocuklar, çevrelerinde gördükleri nesneleri, olayları ve durumları algılayarak, bunları belli bir sistem içerisinde anlamlandırır ve kavramlar oluşturur. Kavramlar, düşünme, problem çözme ve iletişim kurma yeteneklerinin temelini oluşturur. Bu nedenle kavram öğretimi, çocukların gelişiminde büyük bir öneme sahiptir.

 

Eğitim Nedir?

Eğitim, bireyin davranışlarında yaşantıları yoluyla ve kasıtlı olarak istenilen yönde değişiklikler oluşturma sürecidir. Bu tanıma göre:

 

✔ Eğitim bir süreçtir.

✔ Bireyin davranışlarını istenen yönde değiştirmeyi amaçlar.

✔ Bu değişimler bilinçli ve sistematik olarak gerçekleştirilir.

✔ Bireyin kendi yaşantıları, öğrenme sürecinde esastır.

 

 

Öğretim Nedir?

Öğretim, öğrenmeyi sağlayan planlı ve programlı faaliyetlerin bütünüdür. Öğretim, yalnızca bilgiyi aktarma süreci değil, aynı zamanda bireyin öğrenme sürecini nasıl şekillendirdiğini ifade eder.

 

✔ Öğretim, bireyin hayat boyu devam eden eğitiminin, okulda planlı ve programlı olarak yürütülen kısmıdır.

✔ Öğretim süreci, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyin istenen davranışları kazanması için uygulanan yöntemlerden oluşur.

 

 

Kavram Nedir?

Kavramlar, doğadaki olayları ve varlıkları gözlemleyerek, bunlar arasındaki benzerlikleri, farklılıkları ve geçiş özelliklerini fark etme süreciyle oluşur.

 

✔ Kavramlar, varlıkların ortak özellikleri temel alınarak oluşturulan genellemelerdir.

✔ Örneğin, "kütle" ve "hacim" kavramları, maddenin özelliklerini ifade eder.

✔ Kavramlar, bilgileri organize etmemizi ve anlamlandırmamızı sağlar.

 

Örneğin, “kırmızı” kavramını öğrenen bir çocuk, dört farklı renk arasından hangisinin kırmızı olduğunu gösterebilir. Ancak bu rengi sözel olarak ifade etmesi için akıcılık düzeyine ulaşması gerekir.

 

 

Kavram Öğretiminin Aşamaları

Kavram öğretimi, öğrencinin kavramı öğrenme sürecine göre aşamalara ayrılır:

 

✔ Edinim aşaması: Birey, daha önce bilmediği bir kavramı ayırt etmeye başlar.

✔ Akıcılık aşaması: Öğrenilen kavram, öğretildiği bağlamda rahatça kullanılabilir.

✔ Kalıcılık aşaması: Öğrenilen kavram, zaman geçtikçe unutulmadan kullanılabilir.

✔ Genelleme aşaması: Kavram, farklı ortamlarda da tanınıp kullanılabilir hale gelir.

 

Örneğin, kırmızı kavramını öğrenen bir çocuk, kalıcılık aşamasında öğretimden uzun bir süre sonra bile kırmızı nesneleri doğru şekilde tanımlayabilir. Genelleme aşamasında ise çevresindeki farklı kırmızı nesneleri tanımaya ve adlandırmaya başlar.

 

 

Çocuklarda Kavram Öğretimi İçin Kullanılan Yöntemler

Kavram öğretiminde iki temel yöntem bulunmaktadır:

 

✔ Doğrudan öğretim yöntemi: Kavramlar somut örnekler ve açıklamalarla sunulur. Öğrenci, kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri ile karşılaştırılarak öğrenme süreci desteklenir.

✔ Yaratıcı öğretim yöntemi: Çocuk, sorular ve keşif yoluyla kavramın anlamını kendi başına bulur. Öğrencinin aktif katılımını sağladığı için kalıcı öğrenme sağlar.

 

 

Karşılaştırıldığında:

✔ Doğrudan öğretim ile daha hızlı öğrenme sağlanırken, bilgi aktarımı daha sistematik olur.

✔ Yaratıcı yöntem ile çocuk daha aktif ve dikkatli olur, ancak öğrenme süresi uzayabilir.

 

 

Kavram Öğretiminde İzlenmesi Gereken Basamaklar

Çocuklara kavram öğretirken, kendi içinde bir öğrenme sırasına göre ve aşamalandırarak ilerlemek gerekmektedir:

 

✔ Somuttan soyuta ilerleyin: Önce fiziksel olarak görülebilen ve dokunulabilen kavramları öğretin.

✔ Basitten karmaşığa gidin: Önce temel kavramları öğretip, ardından daha zor kavramlara geçiş yapın.

✔ Farklı örnekler sunun: Kavramların çeşitliliğini göstermek için farklı örnekler verin.

✔ Öğrenme sürecini bireyselleştirin: Her çocuğun öğrenme hızına göre öğretim sürecini uyarlayın.

 

 

Kavram Analizi Nedir?

Kavram analizi, bir kavramın ilişkili ve ilişkisiz niteliklerinin belirlenmesi işlemidir.

 

✔ İlişkili nitelikler: Kavramı oluşturan temel özelliklerdir. Örneğin, “kedi” denildiğinde dört ayaklı, tüylü ve miyavlayan bir hayvan akla gelir.

✔ İlişkisiz nitelikler: Kavramı tamamlayan ama tanımlamayan özelliklerdir. Örneğin, bir kedinin rengi, büyüklüğü ya da tüy uzunluğu değişebilir ama "kedi" kavramını değiştirmez.

 

 

Kavram Öğretiminde Kullanılan İlkeler

Kavram öğretiminde başarılı olmak için aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulmalıdır:

 

✔ Anlamlılık İlkesi: Çocukların öğrendiği kavram ne kadar anlamlı olursa, o kadar kolay öğrenilir.

✔ Bilinenden Başlama İlkesi: Somuttan soyuta, basitten karmaşığa ve bilinenden bilinmeyene doğru ilerlenmelidir.

✔ Çok Örnek İlkesi: Öğrenciye kavramın farklı bağlamlarda nasıl kullanıldığını göstermek için çeşitli örnekler sunulmalıdır.

✔ Seçicilik İlkesi: Öğretim materyallerinde en önemli unsurlar belirgin hale getirilmelidir.

 

 

Örnek Kavram Öğretimi: "Kırmızı" Kavramı

1️⃣ İlk olarak, kırmızı renkli nesneleri gösterin:
✔ Aynı büyüklükte ama farklı renklerde iki küp alın ve çocuğa kırmızı olanı gösterin.

 

2️⃣ Farklı nesnelerden kırmızı olanı seçmesini isteyin:
✔ Bir kırmızı elma, bir mavi kalem gösterin ve kırmızı olanı göstermesini isteyin.

 

3️⃣ Karmaşık nesnelerde kırmızı olan bölümü seçmesini sağlayın:
✔ Üzerinde birçok rengin bulunduğu bir tişört göstererek çocuğun kırmızı kısmı bulmasını isteyin.

 

4️⃣ Kırmızı nesneleri adlandırmasını teşvik edin:
✔ “Bu ne renk?” diye sorarak çocuğun “kırmızı” cevabını vermesini sağlayın.

 

 

Sonuç: Kavram Öğretiminin Önemi

Kavram öğretimi, çocukların düşünme, öğrenme ve iletişim becerilerini geliştirmek için hayati bir süreçtir.

 

✔ Belli bir sıraya göre kavram öğretmek gereklidir.

✔ Somut kavramlar daha kolay öğrenilir, soyut kavramların öğretilmesi daha zordur.

✔ Çocukların kavramları öğrenme süreci takip edilmeli ve desteklenmelidir.

Çocukların sağlıklı bir gelişim süreci geçirebilmesi için kavram öğretimi sistemli ve bilinçli bir şekilde yapılmalıdır.

GERİ